Ngày 12/11/2021, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 33/2021/QH15 về tổ chức phiên tòa trực tuyến. Theo đó, Tòa án nhân dân được tổ chức phiên tòa trực tuyến để xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm vụ án hình sự, dân sự, hành chính có tình tiết, tính chất đơn giản; tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án rõ ràng, trừ các trường hợp sau đây: Vụ án hình sự, dân sự, hành chính liên quan đến bí mật nhà nước; vụ án hình sự về một trong các tội xâm phạm an ninh quốc gia quy định tại Chương XIII của Bộ luật Hình sự; vụ án hình sự về một trong các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh quy định tại Chương XXVI của Bộ luật Hình sự.

Phiên tòa trực tuyến là phiên tòa được tổ chức tại phòng xử án, có sử dụng các thiết bị điện tử kết nối với nhau thông qua môi trường mạng, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại địa điểm ngoài phòng xử án do Tòa án quyết định nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi đầy đủ hình ảnh, âm thanh và tham gia các trình tự, thủ tục tố tụng của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng liên tục, công khai, vào cùng một thời điểm.

Phiên tòa xét xử bằng hình thức trực tuyến đầu tiên của Tòa án nhân dân tỉnh

Ngày 9/4/2022, Tòa án nhân dân tỉnh tổ chức phiên tòa đầu tiên xét xử sơ thẩm vụ án hình sự bằng hình thức trực tuyến, đối với bị cáo Ma Vàng (sinh năm 1983), dân tộc Mông, quốc tịch Lào, trú tại bản Noọng, huyện Khăm Cợt, tỉnh Bô Ly Khăm Xay, phạm tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy” quy định tại Điều 250, Bộ luật Hình sự. Tỉnh Quảng Bình là đơn vị thứ ba thuộc các tỉnh, thành phố duyên hải miền Trung (sau TP. Đà Nẵng và Thừa Thiên-Huế) triển khai phiên tòa trực tuyến. Phiên tòa xét xử trực tuyến đầu tiên có sự tham dự của đại diện Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp tỉnh, Ban Nội chính Tỉnh ủy, Công an tỉnh, Sở Tư pháp, Viện KSND tỉnh, các thẩm phán Tòa án nhân dân tỉnh và Chánh án Tòa án nhân dân các huyện, thị xã, thành phố.

Quang cảnh phiên tòa xét xử trực tuyến đầu tiên của Tòa án nhân dân tỉnh

Bị cáo đang bị tạm giam tại Trại tạm giam Công an tỉnh. Hai điểm cầu kết nối trực tuyến đặt tại hội trường xét xử án hình sự, trụ sở TAND tỉnh và Trại tạm giam Công an tỉnh. Bị cáo Ma Vàng được đưa ra xét xử và trực tiếp khai báo tại điểm cầu Trại tạm giam Công an tỉnh, kết nối trực tiếp với HĐXX ở điểm cầu trung tâm TAND tỉnh.

Bị cáo Ma Vàng tại điểm cẩu Trại tạm giam Công an tỉnh

Trong điều kiện còn nhiều khó khăn do chưa có kinh phí mua sắm trang thiết bị tổ chức phiên tòa trực tuyến theo đúng yêu cầu của TAND tối cao (về cách bố trí phòng xét xử, bục khai báo; hệ thống âm thanh, ánh sáng, màn hình tivi, đường truyền internet), phải mượn tạm những thiết bị của hệ thống truyên hình hội nghị tòa án, hệ thống âm thanh phòng xử án, mua sắm thêm một số thiết bị khác; sau gần một tháng chuẩn bị, nhiều lần kết nối thử tín hiệu đường truyền, âm thanh, hình ảnh, ghi âm, ghi hình ở hai điểm cầu rất bảo đảm, phiên tòa mới được Tòa án nhân dân tỉnh tổ chức. Vì vậy, diễn tiến trong suốt quá trình xét xử phiên tòa trực tuyến, không có sự cố đáng tiếc nào xảy ra, hệ thống âm thanh, hình ảnh cơ bản đáp ứng tốt cho công tác tố tụng. 

Sau phiên xét xử, đại diện Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp tỉnh, Ban Nội chính Tỉnh ủy, TAND tỉnh, Công an tỉnh, Trại tạm giam Công an tỉnh, các thẩm phán TAND tỉnh và chánh án TAND các huyện, thị xã, thành phố đã tiến hành phiên họp rút kinh nghiệm. Đại diện các sở, ban, ngành liên quan thống nhất quan điểm: để các phiên tòa xét xử trực tuyến sắp tới phát huy tốt hiệu quả và nâng cao chất lượng cần bổ sung thêm những màn hình tivi đúng chuẩn như TAND tối cao quy định; bổ sung thêm hệ thống camera; nâng cao dung lượng internet tại Trại tạm giam Công an tỉnh; thống nhất đường truyền riêng cho công tác xét xử trực tuyến; biện pháp lưu dữ liệu đúng theo yêu cầu của TAND tối cao...

Đ/c Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh phát biểu tại cuộc họp rút kinh nghiệm

Phát biểu tại cuộc họp rút kinh nghiệm sau phiên xét xử trực tuyến đầu tiên, đại diện Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp tỉnh đánh giá: “Mặc dù quá trình chuẩn bị gặp phải nhiều khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị, máy móc... nhưng phiên tòa trực tuyến thí điểm đã thành công ngoài mong đợi, theo đúng tinh thần cải cách tư pháp”.

Triển khai xét xử trực tuyến đến các đơn vị Tòa án cấp huyện

Sau thành công của phiên tòa xét xử trực tuyến đầu tiên, đồng chí Nguyễn Hữu Tuyến - Tỉnh ủy viên, Chánh án TAND tỉnh kết luận: TAND tỉnh sẽ phối hợp với Sở Tư pháp thành lập thêm một điểm cầu tại Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh phục vụ cho công tác tham gia tố tụng của luật sư, trợ giúp viên pháp lý và sớm áp dụng hình thức xét xử trực tuyến đến TAND các huyện, thị xã, thành phố.

Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh sẽ chỉ đạo các đơn vị TAND cấp huyện khắc phục mọi khó khăn để tổ chức xét xử trực tuyến nhằm đánh giá, rút kinh nghiệm về cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và công tác tổ chức phiên tòa trực tuyến; đồng thời giao Văn phòng TAND tỉnh nghiên cứu hỗ trợ về công nghệ thông tin cho các đơn vị TAND cấp huyện để các đơn vị TAND cấp huyện tổ chức xét xử trực tuyến thí điểm rút kinh nghiệm trong điều kiện TAND cấp huyện chưa có kinh phí để mua sắm trang thiết bị xét xử trực tuyến theo đúng quy định của TAND tối cao.

Vì vậy, với sự hỗ trợ về kỹ thuật của bộ phận công nghệ thông tin của Văn phòng Tòa án nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân tỉnh và 8/8 đơn vị Tòa án cấp huyện trong tỉnh đã tổ chức xét xử thành công các phiên tòa trực tuyến. Tính đến hết tháng 9/2002, Tòa án nhân dân tỉnh đã tổ chức 15 phiên (án hình sự 09 phiên, án dân sự 03 phiên, án hôn nhân gia đình 01 phiên, án hành chính 02 phiên); Tòa án nhân dân cấp huyện đã tổ chức 25 phiên hình sự (TAND TP Đồng Hới 05 phiên tòa; TAND huyện Lệ Thủy 04 phiên tòa, TAND huyện Quảng Ninh 03 phiên, TAND huyện Bố Trạch 03 phiên, TAND huyện Quảng Trạch 03, TAND thị xã Ba Đồn 03, TAND huyện Tuyên Hóa 02, TAND huyện Minh Hóa 02). Trong suốt quá trình diễn phiên tòa, không có sự cố nào xảy ra, hệ thống âm thanh, hình ảnh đảm bảo rõ ràng, đường truyền không bị gián đoạn đảm bảo cho công tác tố tụng tại phiên tòa. Việc giao tiếp giữa hội đồng xét xử tại điểm cầu trung tâm với bị cáo tại điểm cầu thành phần tại Trại tạm giam Công an tỉnh đều diễn ra bình thường như khi xét xử trực tiếp.

Phiên tòa xét xử trực tuyến của Tòa án nhân dân huyện Lệ Thủy

Sau khi kết thúc phiên tòa, các đơn vị đã tổ chức họp rút kinh nghiệm nhằm đánh giá các mặt đối với hệ thống xét xử trực tuyến. Các cuộc họp có sự tham dự của Lãnh đạo TAND tỉnh, Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp cấp huyện và đại diện lãnh đạo các đơn vị Công an huyện, Viện kiểm sát nhân dân huyện.

Phiên tòa xét xử trực tuyến của Tòa án nhân dân huyện Minh Hóa

Với những thành tích trên, Quảng Bình hiện là một trong số các tỉnh tiêu biểu, được Tòa án nhân dân tối cao ghi nhận và biểu dương về triển khai xét xử trực tuyến của hệ thống Tòa án nhân dân toàn quốc.

Thanh Minh

(Phòng Nội chính)