Nhận thức được vị trí, vai trò của luật sư, hành nghề luật sư đối với việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế, trong những năm qua Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh, Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp tỉnh đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện, hỗ trợ cho Đoàn Luật sư hoạt động, phát huy vai trò tự quản, có các giải pháp để phát triển nghề luật sư và đội ngũ luật sư đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Các cấp, các ngành có liên quan, nhất là Sở Tư pháp, các cơ quan tiến hành tố tụng và chính quyền địa phương đã phối hợp chặt chẽ với Đoàn Luật sư; hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức hành nghề luật sư và đội ngũ luật sư trong quá trình hoạt động hành nghề, thực hiện quyền và nghĩa vụ của luật sư theo quy định.

Tính đến ngày 31/12/2022, trên địa bàn toàn tỉnh có 51 luật sư đang hành nghề, trong đó có 49 luật sư là thành viên Đoàn Luật sư Quảng Bình. Tính từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành (năm 2007) đến 31/12/2022 đã phát triển thêm 31 luật sư; trung bình mỗi năm phát triển được 02 luật sư, chưa đảm bảo chỉ tiêu phát triển đội ngũ luật sư theo Đề án “Phát triển đội ngũ luật sư từ năm 2011 đến năm 2020” trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. So với mặt bằng chung của cả nước, số lượng luật sư trên địa bàn tỉnh còn ít (tỷ lệ trung bình của tỉnh Quảng Bình 1 luật sư /53.058 người dân). Số lượng luật sư trên địa bàn tỉnh phát triển còn chậm. chủ yếu là cán bộ thẩm phán, điều tra viên, kiểm sát viên nghỉ hưu được miễn đào tạo nghề và tập sự hành nghề luật sư.

Đ/c Trần Hải Châu - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Ban Nội chính Tỉnh ủy tặng hoa chúc mừng Ban Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh tại Đại hội lần thứ VII, nhiệm kỳ 2019 - 2023

Về chất lượng, 49/49 luật sư đều có trình độ cử nhân luật đạt tỷ lệ 100%, các luật sư đều có bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp. Tuy nhiên, số lượng luật sư đã qua đào tạo nghề luật sư và tập sự hành nghề luật sư trước khi được cấp chứng chỉ hành nghề luật sư còn ít. Chất lượng đội ngũ luật sư chuyên sâu trong từng lĩnh vực còn hạn chế, chưa có luật sư chuyên sâu trong lĩnh vực thương mại, đầu tư phục vụ hội nhập kinh tế quốc tế; chỉ tiêu đến năm 2020 có 70% luật sư có trình độ Anh văn từ chứng chỉ B trở lên, trong đó có ít nhất 02 luật sư thông thạo tiếng Anh, 03 luật sư có trình độ sau đại học chuyên ngành luật theo Đề án Phát triển đội ngũ luật sư từ năm 2011 đến năm 2020 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình chưa thực hiện được.

Đến nay, tỉnh Quảng Bình có 16 tổ chức hành nghề luật sư, trong đó có 04 công ty luật và 12 Văn phòng luật sư. Tính từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành đến 31/12/2022 đã phát triển thêm 08 tổ chức hành nghề luật sư. Số lượng tổ chức hành nghề luật sư phát triển còn chậm, các tổ chức hành nghề luật sư trên địa bàn quy mô nhỏ; sự phân bố các tổ chức hành nghề luật sư không đồng đều, chủ yếu tập trung tại thành phố Đồng Hới; có 04/08 huyện (Minh Hóa, Tuyên Hóa, Quảng Trạch và Bố Trạch) chưa có tổ chức hành nghề luật sư. Hoạt động cung cấp dịch vụ pháp lý của các tổ chức hành nghề luật sư vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của địa phương.

Tính từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành đến 31/12/2022, các tổ chức hành nghề luật sư đã thực hiện 3.703 vụ việc, trong đó 1.427 vụ tố tụng, 1.389 vụ tư vấn pháp luật và dịch vụ pháp lý khác, 887 vụ việc trợ giúp pháp lý; doanh thu hơn 6 tỷ đồng và nộp thuế hơn 460 triệu đồng.

Hoạt động tham gia tố tụng, tư vấn pháp luật và dịch vụ pháp lý khác của luật sư và tổ chức hành nghề luật sư đã tăng đáng kể về số lượng và từng bước nâng cao về chất lượng. Đối với hoạt động tham gia tố tụng, các luật sư đã góp phần bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, giúp các cơ quan tiến hành tố tụng làm rõ sự thật khách quan, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa. Hoạt động tư vấn pháp luật và dịch vụ pháp lý khác của các tổ chức hành nghề luật sư là một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh minh bạch, lành mạnh theo đúng pháp luật. Ngoài ra, các luật sư đã tích cực tham gia hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp thông việc thực hiện thủ tục thành lập doanh nghiệp, thay đổi nội dung đăng ký hoạt động, tách, nhập doanh nghiệp, mua bán doanh nghiệp, ký kết và thực hiện các dự án đầu tư, các giao dịch kinh doanh, thương mại.

Các luật sư và tổ chức hành nghề luật sư đã tích cực thực hiện hoạt động tư vấn pháp luật miễn phí, thực hiện trợ giúp pháp lý cho các đối tượng thuộc diện trợ giúp pháp lý theo đề nghị của Trung tâm Trợ giúp pháp lý và các công tác khác như hoạt động tuyên truyền, phố biến pháp luật, tham gia góp ý các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, các hoạt động nhân đạo, từ thiện… thể hiện trách nhiệm, vai trò xã hội của luật sư.

Từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành đến nay trên địa bàn tỉnh không có luật sư nước ngoài, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài đăng ký hoạt động và không có luật sư nào tập sự trong tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài.

Trong quá trình hoạt động, các luật sư đã nêu cao tinh thần và trách nhiệm của mình trong từng vụ việc, luôn trung thực, tôn trọng sự thật khách quan, tuân thủ pháp luật và quy tắc đạo đức nghề nghiệp; phần lớn các vụ án xét xử có luật sư tham gia tranh tụng tại các phiên tòa đều có tác động thiết thực trong việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, đặc biệt là trong các phiên tòa lưu động; góp phần vào việc nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về quyền của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong xã hội nói chung và hoạt động quản lý nhà nước, hoạt động tố tụng nói riêng. Vì vậy, trong thời gian qua, đội ngũ luật sư đã góp phần tích cực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và công tác cải cách tư pháp.

Tuy nhiên, hoạt động cung cấp dịch vụ pháp lý của các luật sư, tổ chức hành nghề luật sư vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của địa phương; đóng góp của luật sư đối với hội nhập quốc tế tại địa phương chưa rõ nét, việc tham vấn cho các cấp lãnh đạo về những vấn đề liên quan đến hội nhập quốc tế, tham gia hỗ trợ giải quyết các tranh chấp quốc tế còn hạn chế.

Công tác quản lý nhà nước về luật sư trên địa bàn tỉnh đã đi vào nền nếp, thể hiện được tính trách nhiệm, chủ động và quyết tâm của cơ quan quản lý nhà nước. Sở Tư pháp đã đã tích cực tham mưu, đề xuất ban hành các Đề án, kế hoạch về phát triển đội ngũ luật sư, các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn việc việc kiện toàn tổ chức Đoàn Luật sư và nâng cao chất lượng đội ngũ luật sư, việc công bố và giải quyết đúng thẩm quyền, thời hạn các thủ tục hành chính trong lĩnh vực luật sư, công tác phổ biến, quán triệt Luật Luật sư và công tác thanh tra, kiểm tra về tình hình tổ chức, hoạt động của tổ chức hành nghề luật sư được quan tâm và triển khai thường xuyên. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước đối với hoạt động luật sư còn hạn chế; đội ngũ làm công tác quản lý nhà nước lĩnh vực luật sư nói riêng và bổ trợ tư pháp nói chung còn “mỏng” nên đã ảnh hưởng phần nào đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động luật sư.

Để thực hiện các biện pháp hỗ trợ phát triển nghề luật sư, Sở Tư pháp đã phối hợp với Sở Nội vụ định kỳ hằng năm tổ chức 01 lớp tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ và kiến thức pháp luật cho các chức danh bổ trợ tư pháp trong đó có đội ngũ luật sư. Sở Tư pháp đã tổ chức khảo sát nhu cầu đào tạo nghề luật sư đối với sinh viên tốt nghiệp cử nhân luật và công chức, viên chức công tác tại các cơ quan, đơn vị nhà nước, qua khảo sát đã đề xuất Trường Trung cấp Luật Đồng Hới phối hợp với Học viện Tư pháp tổ chức 02 lớp đào tạo nghề luật sư tại tỉnh Quảng Bình.

Sở Tư pháp đã phối hợp với Sở Nội vụ tham mưu UBND tỉnh củng cố, kiện toàn các cơ quan lãnh đạo của Đoàn Luật sư (Ban Chủ nhiệm và Hội đồng Khen thưởng, kỷ luật của Đoàn luật sư); hướng dẫn Đoàn Luật sư xây dựng đề án tổ chức đại hội, phương án nhân sự; phê duyệt đề án tổ chức đại hội và kết quả đại hôi nhiệm kỳ và bất thường; theo dõi, chỉ đạo quá trình tổ chức nhằm đảm bảo việc tổ chức đại hội đúng quy trình, thủ tục theo các quy định của pháp luật về luật sư và hướng dẫn của Liên đoàn Luật sư Việt Nam, qua đó lựa chọn được những người có khả năng lãnh đạo Đoàn Luật sư hoàn thành các nhiệm vụ mà UBND tỉnh giao. Từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành đến nay, Đoàn Luật sư Quảng Bình đã tổ chức thành công 03 kỳ đại hội nhiệm kỳ và 02 đại hội bất thường.

Từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành đến 31/12/2022, Sở Tư pháp đã tiến hành kiểm tra 59 tổ chức hành nghề luật sư, thanh tra 23 tổ chức hành nghề luật sư; 02 cuộc kiểm tra Đoàn Luật sư. Các kết luận thanh tra, kiểm tra đều đánh giá các tổ chức hành nghề luật sư và Đoàn Luật sư cơ bản chấp hành các quy định của pháp luật về luật sư và pháp luật có liên quan; đã tổ chức hoạt động theo đúng lĩnh vực hành nghề ghi trong Giấy đăng ký hoạt động, Điều lệ của Liên đoàn Luật sư và nội quy của Đoàn Luật sư. Không có luật sư nào vi phạm quy định về quyền, nghĩa vụ của luật sư, quy tắc đạo đức nghề nghiệp luật sư đến mức phải bị xử phạt. Đoàn Luật sư đã tiếp nhận và giải quyết 05 đơn thư khiếu nại, tố cáo, phản ánh của công dân liên quan đến luật sư và hoạt động hành nghề luật sư; kết quả giải quyết nội dung khiếu nại, tố cáo, phản ánh đều không có căn cứ, không có trường hợp nào luật sư bị các hình thức xử lý theo quy định.

Mối quan hệ phối hợp giữa Đoàn Luật sư với Sở Tư pháp, Trung tâm Trợ giúp pháp lý, cơ quan tiến hành tố tụng và cơ quan khác ngày càng được tăng cường. Đoàn Luật sư với Sở Tư pháp đã ký kết các quy chế phối hợp trong quản lý nhà nước về luật sư, hoạt động hành nghề luật sư, trợ giúp pháp lý, cử luật sư tham gia trợ giúp pháp lý,... Với vai trò là cơ quan thường trực của Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp trong hoạt động tố tụng, Sở Tư pháp đã phối hợp với Đoàn Luật sư và các tiến hành tố tụng trong quản lý luật sư và hành nghề luật sư, tạo điều kiện cho người thực hiện trợ giúp pháp lý và luật sư thực hiện quyền và nghĩa vụ của người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong các vụ án hình sự, dân sự, hành chính,… Tuy nhiên, do chưa có quy chế phối hợp giữa cơ quan quan lý nhà nước với các cơ quan tiến hành tố tụng và Đoàn Luật sư trong công tác quản lý đối với hoạt động hành nghề luật sư nên việc quản lý hoạt động hành nghề của luật sư đôi lúc chưa chặt chẽ, nhất là việc theo dõi luật sư thực hiện quyền và nghĩa vụ của luật sư theo quy định của pháp luật về tố tụng; chưa có cơ chế đề xác minh, đối chứng số liệu vụ việc do các tổ chức hành nghề luật sư báo cáo với số liệu quản lý của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Đoàn Luật sư, cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan tiến hành tố tụng đã tạo điều kiện thuận lợi cho luật sư thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình hành nghề thông qua việc công khai các thông tin, thực hiện các thủ tục hành chính về đăng ký hành nghề luật sư, cấp giấy chứng nhận bào chữa, thực hiện việc thu thập chứng cứ… Đoàn Luật sư đã gửi các quy định, quyết định của Đoàn Luật sư cho các cơ quan quản lý nhà nước. Cơ quan quản lý nhà nước đã theo dõi, rà soát các quy định, quyết định, nội quy của Đoàn Luật sư kịp thời báo cáo, phản ánh và có ý kiến đối với những quy định chưa phù hợp để sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ. Đoàn Luật sư cũng đã phối hợp với Sở Tư pháp trong việc tiếp nhận hồ sơ cấp chứng chỉ hành nghề luật sư; rà soát đội ngũ luật sư hành nghề luật sư, hướng dẫn các luật sư là thành viên của Đoàn Luật sư thực hiện thủ tục chấm dứt hoạt động của tổ chức hành nghề luật sư khi không còn hoạt động; cử luật sư tham gia tố tụng đối với các vụ án chỉ định theo đề nghị của các cơ quan tiến hành tố tụng; theo dõi, giám sát các luật sư là thành viên của Đoàn Luật sư thực hiện quy định pháp luật về tố tụng, việc chấp hành quy tắc đạo đức nghề nghiệp trong quá trình tham gia tố tụng… Qua công tác phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan tiến hành tố tụng, Đoàn Luật sư đã từng bước khẳng định được vai trò, vị thế của mình.

Công tác giám sát tập sự hành nghề đã được Đoàn Luật sư thực hiện nghiêm túc từ khâu tiếp nhận tập sự cho đến phân công người hướng dẫn tập sự, giới thiệu tổ chức nhận tập sự. Từ khi Luật Luật sư có hiệu lực thi hành đến 31/12/2022, Đoàn Luật sư đã tiếp nhận và thực hiện thủ tục đăng ký tập sự cho 16 trường hợp; hiện có 02 người đang tập sự hành nghề luật sư. Trong quá trình tập sự, Đoàn Luật sư đã thực hiện nghiêm túc việc yêu cầu người tập sự và người hướng dẫn tập sự xây dựng kế hoạch tập sự, nội dung tập sự; hết thời gian tập sự người tập sự và người hướng dẫn tập sự phải báo cáo với tổ chức hành nghề luật sư và Đoàn luật sư về kết quả tập sự. Số lượng người tập sự đạt yêu cầu qua các kỳ kiểm tra tập sự của Bộ Tư pháp ngày càng tăng.

Nổi bật nhất trong việc tham gia hỗ trợ cơ quan nhà nước giải quyết các vụ việc, các luật sư và tổ chức hành nghề luật sư đã phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền tư vấn cho 03 doanh nghiệp và 08 cá nhân kinh doanh nghề biển có ý định khởi kiện, liên quan đến sự cố môi trường biển do Công ty TNHH gang thép hưng nghiệp Formosa gây thiệt hại cho bà con ngư dân các tỉnh Bắc Trung Bộ, trong đó có tỉnh Quảng Bình. Nhờ nắm vững pháp luật và có bản lĩnh chính trị vững vàng, các doanh nghiệp và cá nhân nắm bắt các quy định về bồi thường thiệt hại được quy định tại Quyết định số 1880/QĐ-TTg ngày 29/9/2016 của Thủ tướng Chính phủ. Kết quả, các doanh nghiệp và cá nhân đã hiểu rõ chính sách bồi thường của Nhà nước và không khiếu nại, khởi kiện.

Có thể khẳng định rằng, qua 15 năm triển khai thực hiện Luật Luật sư, các cơ quan, tổ chức đã có sự quan tâm hơn đến hoạt động luật sư và nhận thức rõ vai trò, vị trí của luật sư. Đội ngũ luật sư cũng như tổ chức hành nghề luật sư trên địa bàn tỉnh đã phát triển về số lượng và từng bước nâng cao về chất lượng. Số lượng vụ việc và chất lượng cung cấp dịch vụ pháp lý của luật sư ngày càng được cải thiện. Thông qua việc cung cấp dịch vụ pháp lý cho cá nhân, cơ quan, tổ chức, hoạt động hành nghề của luật sư đã góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong xã hội nói chung và hoạt động quản lý nhà nước, hoạt động tố tụng nói riêng và đẩy mạnh công tác cải cách tư pháp trên địa bàn tỉnh nhà.

Thanh Minh

Còn nữa:

Kỳ 2: Một số tồn tại, hạn chế, vướng mắc trong quá trình thực hiện Luật Luật sư