Bà Phan Thị Minh Giang, Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao phát biểu tại Hội nghị - Ảnh: VGP/Thùy Dung

Kế hoạch thể hiện quyết tâm của tỉnh Quảng Bình trong việc triển khai, thực hiện Thỏa thuận GCM, xác định trách nhiệm tham gia, phối hợp của tất cả các ban, ngành, địa phương nhằm quản lý di cư hiệu quả, tạo môi trường di cư minh bạch, dễ tiếp cận, tôn trọng nhân phẩm của người di cư, bảo vệ quyền lợi và lợi ích chính đáng của họ, đặc biệt là các nhóm đặc thù, phụ nữ, trẻ em, người dân tộc thiểu số. Hằng năm, UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương trên cơ sở chức năng nhiệm vụ của cơcơ quan, đơn vị tiến hành rà soát, đánh giá tính phù hợp quy định của pháp luật trong thực hiện nhiệm vụ theo Kế hoạch. Theo đó, các cơ quan, đơn vị của tỉnh đã ban hành, triển khai thực kế hoạch thuộc chức năng nhiệm vụ của ngành; phối hợp triển khai thực hiện công tác phòng, chống mua bán người, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán, phòng chống di cư trái phép và đưa người di cư trái phép; triển khai có hiệu quả các chương trình, kế hoạch về công tác hộ tịch, quốc tịch, nuôi con nuôi trên địa bàn tỉnh, đồng thời thường xuyện quan tâm công tác tập huấn, góp ý văn bản, hướng dẫn nghiệp vụ, thanh tra, kiểm tra công tác liên quan như công tác hộ tịch, quốc tịch, nuôi con nuôi để kịp thời phát hiện những khó khăn, hạn chế, bất cập, chồng chéo trong quá trình thi hành các văn bản quy phạm pháp luật để đề xuất sửa đổi, bổ sung phủ hợp. Chỉ đạo các sở, ngành liên quan xây dựng và triển khai thực hiện Quy chế phối hợp liên ngành trong công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trên địa bàn tỉnh.

Hội thảo thúc đẩy đưa người lao động các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên đi làm việc ở nước ngoài diễn ra vào ngày 27/10/2023 ở thành phố Đồng Hới (Ảnh. Minh Huyền - quangbinh.gov.vn)

UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến về chính sách, pháp luật của Việt Nam và các điều ước quốc tế trong lĩnh vực di cư ra nước ngoài, trong đó có một số luật và bộ luật như: Hiến pháp năm 2013; Luật cơ quan đại diện Ngoại giao ở nước ngoài; Luật Thủy sản; Luật Biển; Công ước La Hay về quyền trẻ em; Công ước Luật Biển 1982 của Liên hiệp quốc; Nghị định thư về đường biên giới và mốc quốc giới Việt Nam - Lào; Luật trẻ em; Luật Quốc tịch; Luật Hộ tịch; Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012; Luật Lý lịch Tư pháp năm 2009; Luật An ninh quốc gia; Luật cư trú năm 2006; Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam, Luật Biên giới quốc gia năm 2003 và các văn bản hướng dẫn thi hành... Việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật trong lĩnh vực di cư được thực hiện qua nhiều hình thức khác nhau: thông qua việc tổ chức các hội nghị, nói chuyện chuyên đề; xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước; thông qua các phương tiện thông tin đại chúng; xuất bản Bản tin Tư pháp; phát hành tài liệu có nội dung tuyên truyền luật; hoạt động tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý và lồng ghép trong các đợt sinh hoạt của các câu lạc bộ, sinh hoạt Ngày pháp luật, hội thi, tọa đàm; thông qua trung tâm giáo dục cộng đồng... Đồng thời, tỉnh cũng yêu cầu các địa phương tăng cường công tác tuyên truyền cho nhân dân, đặc biệt là những huyện, xã có số lượng người đi xuất khẩu lao động ở nước ngoài về Luật lao động, việc thực thi pháp luật về xuất khẩu lao động, nhằm nâng cao nhận thức cho người lao động đi làm việc ở nước ngoài, trong đó lưu ý đối với những thị trường như Thái Lan, Lào, Hàn Quốc và Trung Quốc; Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh, Báo Quảng Bình, Website tỉnh và các cơ quan chức năng có liên quan trên địa bàn tỉnh thường xuyên tuyên truyền chính sách mới của các nước, thực hiện hàng trăm tin bài liên quan đến việc thực thi pháp luật về người Việt Nam di cư ra nước ngoài để cán bộ, nhân dân trong tỉnh được biết. Ngoài ra, các sở, ban, ngành địa phương đã cử cán bộ tham gia các lớp tập huấn do các tổ chức phi chính phủ nước ngoài tổ chức về Di cư nhằm nâng cao năng lực, tăng cường hiệu quả công tác quản lý di cư, hỗ trợ và bảo vệ người di cư, lưu ý các nhóm đặc thù, phụ nữ, trẻ em và người dân tộc thiểu số.

Đồng thời, các sở, ngành, địa phương và các cơ quan thông tin đại chúng trên địa bàn tỉnh đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục và vận động người dân chấp hành đầy đủ, nghiêm túc những quy định về người lao động đi làm việc ở nước ngoài; chính sách xuất khẩu lao động cũng như rủi ro, bất lợi có thể xảy ra khi xuất cảnh trái phép; phương thức, thủ đoạn của tổ chức đưa người xuất cảnh, di cư trái phép để nâng cao ý thức tự phòng ngừa, ngăn chặn, kịp thời tố giác tội phạm của người dân, từ đó góp phần giảm tỷ lệ lao động làm việc ở nước ngoài bỏ trốn; tạo cơ hội việc làm, hướng nghiệp cho người dân.

UBND tỉnh đã chú trọng đẩy mạnh cải cách các thủ tục hành chính, áp dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực đăng ký hộ tịch; kịp thời đề xuất giải pháp khắc phục những vướng mắc, tồn tại nhằm tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước đối với công tác này trện địa bàn tỉnh. Thời gian qua, đã giải quyết đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài cho 478 trường hợp, cấp phiếu lý lịch tư pháp cho gần 200.000 trường hợp, mục đích chủ yếu là để xem xét việc xuất nhập cảnh, cấp chứng chỉ hành nghề, tuyển dụng lao động ra nước ngoài, du học,..; giải quyết 03 trường hợp nhận nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài. Các cơ quan, đơn vị: Sở Tư pháp, Văn phòng UBND tỉnh, Công an tỉnh, các sở, ban, ngành và UBND các huyện, thị xã, thành phố đã phối hợp giải quyết các thủ tục liên quan đúng quy định, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, do đó, trong thời gian qua không xảy ra hiện tượng lợi dụng việc đăng ký hộ tịch, nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài để mua bán phụ nữ, trẻ em.

Từ năm 2020 đến nay, toàn tỉnh có 25.517 lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài, chủ yếu tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Đức, Hung-ga-ri, Xinh-gapo, Ma-lai-xi-a, Lào,.. Phần lớn lao động của tỉnh đi làm việc ở nước ngoài thông qua các đơn vị tuyển dụng hợp pháp. Công tác hỗ trợ đào tạo kỹ năng nghề, bồi dưỡng ngoại ngữ, văn hóa, tập quán của các nước tiếp nhận lao động và kiến thức cần thiết cho người lao động trước khi xuất cảnh được đặc biệt quan tâm. Nhờ đó, chất lượng nguồn lao động trong tỉnh đã cải thiện đáng kể, đáp ứng được yêu cầu công việc, được nước tiếp nhận lao động đánh giá cao và ưu tiên sử dụng.

Các cơ quan chức năng của tỉnh đã kịp thời nắm tình hình, xác minh, điều tra, xử lý 652 vụ/746 trường hợp công dân Việt Nam vi phạm pháp luật về xuất nhập cảnh trên địa bàn tỉnh; phát hiện, xử lý 24 vụ/42 trường hợp người nước ngoài vi phạm pháp luật và liên quan pháp luật trên địa bàn tỉnh.

Trong giai đoạn 2020 - 2024 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình không có nạn nhân bị mua bán người. Quý I/2025, các cơ quan chức năng của tỉnh đã phát hiện, xác lập đấu tranh thành công 01 chuyên án về tội phạm mua bán người, bắt giữ 02 đối tượng liên quan lừa bán 07 phụ nữ tỉnh Quảng Bình ra nước ngoài (Cam-pu-chia). Tỉnh đã thực hiện tốt việc tiếp nhận công dân bị nước ngoài bắt giữ, trao trả và tạo điều kiện thuận lợi cho những công dân này trở về địa phương sinh sống, hòa nhập cộng đồng. Từ năm 2020 đến nay, các cơ quan chức năng của tỉnh đã làm thủ tục, tiếp nhận bảo hộ ban đầu cho 236 trường hợp công dân của tỉnh bị phía nước ngoài bắt, trao trả về Việt Nam.

Tỉnh đã thực hiện tốt công tác bảo hộ công dân của địa phương ở nước ngoài (khoảng gần 120 vụ việc). Hằng năm, báo cáo việc Triển khai Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự của Liên hợp quốc (GCM) trên địa bàn tỉnh Quảng Bình; cung cấp thông tin số liệu, trả lời Bộ câu hỏi liên quan đến Báo cáo năm của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ về tình hình mua bán người trên thế giới (Báo cáo TIP) theo đề nghị của Bộ Ngoại giao.

UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ban, ngành liên quan làm công tác truyền thông và tổ chức thi tuyển đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo các Chương trình hợp tác về lao động giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ các nước Hàn Quốc (Chương trình EPS), Nhật Bản (IM Japan) để tăng cường di cư hợp pháp. Tính đến hết tháng 3/2025, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh đã tiếp nhận hồ sơ đăng ký tham gia Chương trình EPS của 6.399 lao động, trong đó có 1.566 lao động được tuyển chọn, xuất cảnh và 58 lao động tham gia Chương trình IM Japan được xuất cảnh; có 41 người lao động tỉnh Quảng Bình đi làm việc theo chương trình lao động nông nghiệp diện Thỏa thuận hợp tác đưa lao động tỉnh Quảng 6 Bình đi làm việc thời vụ trong lĩnh vực nông nghiệp tại thành phố Yeongju, tinh Gyeongsangbuk, Hàn Quốc. Phối hợp với Tổ chức Di cư quốc tế (IOM): tổ chức các hoạt động truyền thông cộng đồng phòng chống đưa người di cư trái phép từ Việt Nam sang Ôxto-rây-li-a bằng tàu thuyền tại Quảng Bình; thực hiện Dự án “Đấu tranh chống mua bán người và nô lệ thời hiện đại hợp phần “Tăng cường kỹ năng và cơ hội việc làm cho nhóm lao động có nguy cơ bị mua bán cao, đặc biệt là lao động trẻ đang có mong muốn di cư”; phối hợp với Tổ chức Tầm nhìn thế giới (WVI) triển khai Dự án: “Đấu tranh phòng, chống mua bán người - hợp phần “Hỗ trợ các gói tái hòa nhập cho người bị mua bán và người di cư trong tình trạng dễ bị tổn thương”.

Nhìn chung, qua 5 năm triển khai thực hiện Thỏa thuận GCM trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, nhận thức của cán bộ, Nhân dân trên địa bàn về tầm quan trọng của di cư hợp pháp, an toàn, trật tự cũng như sự cần thiết của việc tăng cường công tác bảo hộ quyền và lợi ích chính đáng của công dân Việt Nam di cư ra nước ngoài trong tình hình hiện nay đã được nâng lên. Quá trình triển khai thực hiện Kế hoạch, đã hình thành được cơ chế trao đổi thông tin và phối hợp giải quyết kịp thời, chặt chẽ các vấn đề liên quan đến công tác lãnh sự, bảo hộ công dân giữa các sở, ngành của tỉnh, giữa Văn phòng UBND tỉnh với Cục Lãnh sự - Bộ Ngoại giao và các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người dân Quảng Bình di cư ra nước ngoài.

Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện Thỏa thuận GMC trên địa bàn tỉnh cũng gặp phải một số khó khăn, vướng mắc là: Việc bảo hộ quyền và lợi ích chính đáng của công dân Việt Nam di cư ra nước ngoài đòi hỏi phải có sự liên kết, phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành nhưng hiện nay công tác này ở một số nơi còn chưa đồng bộ, chỉ thực hiện khi có sự việc xảy ra cần xử lý, khắc phục, chưa chú trọng vào công tác phòng ngừa. Trên tuyến biên giới Quảng Bình với các tỉnh của Lào, ngoài cửa khẩu quốc tế và cửa khẩu phụ còn có đường mòn, lối mở, hàng ngày có rất nhiều lượt người Việt Nam nhập cảnh, xuất cảnh và tạm trú trong ngày bằng giấy thông hành vào thăm thân, du lịch, kinh doanh, buôn bán… nhưng tự ý đi sâu vào nội địa Lào, hoặc sang nước thứ ba để lao động, mua bán, kinh doanh trái phép,... đang tiếp tục xảy ra.

Nhu cầu xuất cảnh để tìm việc làm của công dân ngày càng nhiều, đặc biệt 7 là đối với lao động phổ thông, tuy nhiên đường xuất cảnh chính ngạch chi phí cao, đòi hỏi trình độ tay nghề, chuyên môn kỹ thuật. Do vậy, thời gian tới, dự báo hoạt động xuất cảnh, di cư trái phép sẽ tiếp tục diễn ra với những hình thức, thủ đoạn tinh vi hơn.

Bên cạnh đó, người Quảng Bình ở nước ngoài ngày càng gia tăng và đa dạng về thành phần đã đặt ra những vấn đề khó khăn, phức tạp cho công tác bảo hộ công dân, nhất là việc bảo hộ đối với người Quảng Bình đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng cá nhân hoặc những người tự ý bỏ hợp đồng, những người bị lừa đảo xuất khẩu lao động, nạn nhân của tội phạm mua bán người. Tình trạng vi phạm pháp luật của người lao động Việt Nam nói chung, trong đó có người Quảng Bình tại các nước là khá lớn; người lao động đi làm việc ở nước ngoài hết hạn hợp đồng lao động nhưng không về nước mà ở lại tiếp tục làm việc ở các nước luôn phải đối mặt với các nguy cờ, rủi ro. Việc theo dõi, quản lý thông tin người lao động đi làm việc ở nước ngoài và người lao động hết hạn hợp đồng về nước để có chính sách hỗ trợ phù hợp còn gặp nhiều khó khăn. Hầu hết các địa phương đều không thể thống kê chính xác số lao động tại địa bàn đi làm việc ở nước ngoài cũng như tình trạng xuất cảnh của người lao động.

Vì vậy, để việc triển khai thực hiện Thỏa thuận GCM trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới hiệu quả hơn, đề nghị Bộ Ngoại giao xem xét, tham mưu Chính phủ xây dựng lộ trình hoặc khuôn khổ, cơ chế hợp tác với các quốc gia và các tổ chức quốc tế, đặc biệt là với các nước có chung đường biên giới, qua đó bảo đảm di cư hợp pháp, an toàn và trật tự trong khu vực cũng như trên thế giới. Tiếp tục quan tâm giới thiệu cho địa phương các đối tác quốc tế khác có thế mạnh về lĩnh vực di cư nhằm tăng cường hợp tác quốc tế trong việc thực hiện Thỏa thuận ngoài Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM). Ngoài ra, cần tăng cường tổ chức các khoá tập huấn nhằm nâng cao kinh nghiệm trong việc triển khai thực hiện Thỏa thuận; tiếp tục hỗ trợ địa phương trong triển khai công tác lãnh sự và bảo hộ công dân ở nước ngoài.

 Thanh Minh (Phòng Nghiệp vụ 1)