Một số vấn đề về kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam hiện nay
1. Kiểm soát quyền lực là mấu chốt để ngăn chặn tham nhũng, tiêu cực. Trong 10 năm qua (2012-2022), công tác PCTN, TC có bước tiến mạnh, đột phá, đạt nhiều kết quả rất quan trọng, toàn diện, rõ rệt, để lại dấu ấn tốt, tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội. Các cơ quan tiến hành tố tụng cả nước đã khởi tố, điều tra 19.546 vụ/33.868 bị can, truy tố 16.699 vụ/33.037 bị can, xét xử sơ thẩm 15.857 vụ/30.355 bị cáo về các tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế. Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến nay (12/2022), đã khởi tố, điều tra trên 4.200 vụ, với hơn 7.500 bị can về các tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế. Đáng chú ý, từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến nay đã xử lý hình sự 25 cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. Riêng năm 2022, các cơ quan điều tra trong Công an nhân dân đã thụ lý điều tra 687 vụ án, 1.439 bị can phạm tội về tham nhũng, trong đó: Khởi tố mới 436 vụ và 929 bị can (tăng 105 vụ, 177 bị can so với kỳ báo cáo năm trước)(1). Công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án, xử lý các vụ việc tham nhũng được chỉ đạo quyết liệt, rõ đến đâu xử lý đến đó. Nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng, sai phạm kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm đã được xử lý dứt điểm, nghiêm khắc, đúng pháp luật, có tác dụng giáo dục, cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe, phòng ngừa(2). Đặc biệt, thời gian qua, việc Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, TC đã chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ xử lý các vụ án quan trọng(3) cho thấy “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong PCTN, TC. Nhiều cán bộ cao cấp bị khai trừ ra khỏi Đảng vì có liên quan trong các vụ án này(4). Điều đó cho thấy, tham nhũng đang từng bước được kiềm chế, ngăn chặn và có chiều hướng thuyên giảm, góp phần quan trọng làm trong sạch bộ máy Đảng, Nhà nước, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân, nâng cao vị thế, uy tín của nước ta trên trường quốc tế. Đạt được kết quả trên là do nhiều nguyên nhân, nhưng quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước ta trong đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực là nguyên nhân có ý nghĩa quyết định. Trong quyết tâm mạnh mẽ về việc ngăn chặn, từng bước loại trừ tham nhũng ra khỏi nội bộ Đảng và hệ thống chính trị, vấn đề quyền lực, kiểm soát quyền lực (KSQL) và tăng cường KSQL đối với những người nắm giữ quyền lực trong hệ thống chính trị đã được Đảng ta đặc biệt quan tâm. Đảng ta nhận thấy, quyền lực luôn có nguy cơ bị “tha hóa”, “tham nhũng là khuyết tật bẩm sinh của quyền lực”; ở đâu có quyền lực thì ở đó tồn tại nguy cơ lạm dụng quyền lực. Nếu quyền hạn không đi đôi với trách nhiệm thì sẽ dễ dẫn đến tham nhũng, tiêu cực.
Vậy nên, cốt lõi của cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực là phải kiểm soát cho được quyền lực, bảo đảm quyền lực phải được thi hành đúng. Kết quả phát hiện, xử lý nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng, liên quan tới một số cán bộ lãnh đạo cao cấp gần đây cho thấy, tình trạng lợi dụng, lạm dụng quyền lực đang ở mức đáng báo động, trở thành một trong những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động lãnh đạo, quản lý, điều hành đất nước(5). Do vậy, việc “tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác giám sát, KSQL để PCTN” là một “giải pháp trọng yếu để cuộc đấu tranh chống tham nhũng có hiệu quả thiết thực”(6). 2. Quan điểm, chủ trương của Đảng về kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Thời gian qua, Đảng ta đã nhận thấy những hạn chế, yếu kém trong xây dựng, thực hiện cơ chế KSQL. Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng đã chỉ rõ: “Chưa chế định rõ, đồng bộ, hiệu quả cơ chế phân công, phối hợp và KSQL nhà nước ở các cấp”(7). Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra: “Cơ chế KSQL trong Đảng, Nhà nước chưa thật đầy đủ, đồng bộ; hiệu lực, hiệu quả chưa cao”(8). Vì vậy, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đề ra nhiệm vụ: “Xác định rõ cơ chế phân công, phối hợp thực thi quyền lực nhà nước, nhất là cơ chế KSQL giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở quyền lực nhà nước là thống nhất; xác định rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của mỗi quyền”(9); “Thiết lập cơ chế giám sát và KSQL hiệu quả”(10). Nghị quyết Trung ương 4, Trung ương 6 khóa XII cũng tiếp tục yêu cầu: “Xây dựng cơ chế KSQL chặt chẽ bằng các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, đề cao trách nhiệm giải trình và tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện”(11). Đặc biệt, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra giải pháp: “Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, KSQL gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức”(12).
Tại Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới, trong đó yêu cầu hoàn thiện cơ chế KSQL nhà nước; đẩy mạnh PCTN, TC. Những nguyên tắc quan trọng về KSQL tiếp tục được khẳng định và làm sâu sắc thêm: “Bảo đảm quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường KSQL bên trong mỗi cơ quan và giữa các cơ quan nhà nước, giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương và giữa các cơ quan trong cùng một cấp chính quyền”; “Mọi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế, phải được ràng buộc bằng trách nhiệm, quyền lực đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền lực càng cao trách nhiệm càng lớn; lạm dụng, lợi dụng quyền lực phải bị truy cứu trách nhiệm và xử lý. KSQL gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và cán bộ, công chức, viên chức”. Nghị quyết số 27-NQ/TW cũng yêu cầu phải: “Hoàn thiện cơ chế để nhân dân trực tiếp KSQL nhà nước; “Nghiên cứu thành lập các thiết chế mới về KSQL, PCTN, TC; ban hành các quy định về KSQL để PCTN, TC trong công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; trong công tác xây dựng pháp luật và quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công”.
3. Phương hướng trọng tâm trong kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam hiện nay.
3.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực
Thời gian qua Đảng ta đã lãnh đạo, chỉ đạo rất quyết liệt để tăng cường việc KSQL để PCTN, TC. Không chỉ ban hành nhiều văn bản quan trọng, kịp thời tạo cơ sở pháp lý, chính trị để KSQL, đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực(13); Đảng còn chỉ đạo các cơ quan nhanh chóng xây dựng các văn bản về KSQL trong nhiều lĩnh vực(14); tăng cường công tác quản lý cán bộ(15), bảo đảm “có vào, có ra, có lên, có xuống” trong công tác cán bộ, kịp thời thay thế những cán bộ bị kỷ luật, năng lực hạn chế, uy tín giảm sút; tăng cường kiểm tra các tổ chức đảng, đảng viên liên quan đến các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo; tiến hành kiểm tra “cách cấp”, làm rõ, kết luận nhiều vi phạm nghiêm trọng, quyết định kỷ luật, đề nghị kỷ luật nghiêm minh các tổ chức đảng, đảng viên vi phạm(16). Để tăng cường KSQL phục vụ cho công tác PCTN, TC, trong thời gian tới Đảng ta cần tiếp tục:
- Lãnh đạo để tuyên truyền, phổ biến nhằm đổi mới nhận thức, tăng cường hiểu biết về tầm quan trọng của KSQL để PCTN, TC. Nếu coi PCTN, TC là nhiệm vụ quan trọng, thì phải coi KSQL là một nhiệm vụ “đặc biệt” quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng, củng cố hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
- Lãnh đạo hoàn thiện các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; khẩn trương bổ sung, hoàn thiện thể chế về phòng ngừa tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, nhất là cơ chế KSQL trong các lĩnh vực, hoạt động dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực như: Đấu thầu, đấu giá, quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công, đầu tư công, ngân hàng, tài chính, chứng khoán…
- Lãnh đạo, chỉ đạo việc thực hiện các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về KSQL để PCTN, TC. Sự lãnh đạo của Đảng phải tuân thủ các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng và Nhà nước, nhất là Đảng lãnh đạo về chủ trương, đường lối, không bao biện, làm thay hoạt động quản lý, điều hành của Nhà nước, không can thiệp trái quy định pháp luật vào hoạt động tố tụng của các cơ quan tư pháp, tôn trọng, bảo đảm việc tuân thủ pháp luật của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng, thi hành án; bảo đảm độc lập của Tòa án, thẩm phán và hội thẩm nhân dân. Nội dung KSQL tập trung vào kiểm soát việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo, người đứng đầu, cán bộ, đảng viên là người có thẩm quyền, trách nhiệm và nắm giữ quyền lực.
- Tập trung lãnh đạo các cấp ủy, tổ chức đảng làm tốt một số khâu yếu trong công tác KSQL, PCTN, TC trong thời gian qua, như: Công tác tự kiểm tra, phát hiện tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ; công tác quản lý cán bộ, đảng viên; hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, đại biểu dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội các cấp và nhân dân trong PCTN, TC; kiểm soát việc thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng hiện còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao (như kiểm soát xung đột lợi ích; kiểm soát tài sản thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; xử lý trách nhiệm của người đứng đầu…).
3.2. Phòng, chống lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng thể chế
“Lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng thể chế là vấn đề đã được nhắc đến trong nhiều hội nghị, cuộc họp tổng kết về công tác PCTN, TC. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng chỉ rõ: “Lợi ích nhóm” đơn giản là lợi ích cục bộ, móc ngoặc với nhau..., đôi bên cùng có lợi, chung nhau làm ăn vì lợi ích cục bộ. Nhưng bây giờ nhiều khi không chỉ quan hệ giữa hai bên, hai người mà đã thành “đường dây”, “sự ăn cánh” của một nhóm người mưu lợi ích riêng, làm hại lợi ích chung”. Do đó, “lợi ích nhóm” trong xây dựng thể chế chính là lợi ích cục bộ, nhằm mang lại lợi ích nhất định cho một nhóm người, ảnh hưởng đến lợi ích của Đảng, Nhà nước và nhân dân(17). Biểu hiện của “lợi ích nhóm” trong công tác xây dựng pháp luật được cho là: “Lợi dụng quyền lực, lạm dụng quyền lực để đưa vào chương trình xây dựng pháp luật các văn bản pháp luật chỉ có lợi cho một nhóm người hoặc một cơ quan hoặc một tổ chức hoặc một địa phương hoặc một doanh nghiệp” hoặc “Tác động, gây ảnh hưởng hoặc lợi dụng, lạm dụng quyền lực để đưa chính sách chỉ có lợi cho một nhóm người hoặc một cơ quan hoặc một tổ chức hoặc một địa phương hoặc một doanh nghiệp vào các văn bản pháp luật”(18).
Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022 cũng có yêu cầu: “Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, kiên quyết chống tiêu cực, “lợi ích nhóm” trong công tác xây dựng pháp luật”. Hiện nay, chưa có quy định về bắt buộc phải đánh giá tác động về “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong hồ sơ các dự án pháp luật. Công tác kiểm tra, giám sát đối với việc thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng thành pháp luật Nhà nước còn chưa được thường xuyên, nhất là việc kiểm tra, giám sát về KSQL, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật. Việc thẩm định của các ban đảng đối với các dự án pháp luật trước khi Quốc hội thông qua chủ yếu là tham gia ý kiến và cũng chưa tham gia ý kiến thực sự sâu về KSQL, phòng chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong các dự án pháp luật.
Ngày 14/12/2022, Ban Nội chính Trung ương và Đảng đoàn Quốc hội đã ký Quy chế phối hợp công tác số 03-QCPH/BNCTW-ĐĐQH quy định về nguyên tắc, nội dung, trách nhiệm, phương pháp phối hợp công tác giữa Ban Nội chính Trung ương với Đảng đoàn Quốc hội trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của hai cơ quan. Có thể nói, đây là văn bản quan trọng góp phần kiểm soát “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng thể chế. Nội dung phối hợp đề cập đến việc hai cơ quan cần: “Trao đổi, thông tin về những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật liên quan đến lĩnh vực nội chính, PCTN, TC và cải cách tư pháp để đề xuất hoặc chỉ đạo cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, ban hành”.
Để KSQL, phòng, chống lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng thể chế, trong thời gian tới, đề nghị Bộ Chính trị ban hành “Quy định về KSQL, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật”. Theo đó, một số nội dung cần được quy định cụ thể như: (1) Các biểu hiện của “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; (2) Trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo về KSQL, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; (3) Phạm vi các đề án, dự án pháp luật quan trọng, liên quan đến lĩnh vực an ninh quốc gia, nội chính, tư pháp, PCTN, TC hoặc dư luận xã hội quan tâm cần được xin ý kiến cấp ủy trước khi ban hành; (4) Đánh giá tác động về “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong hồ sơ các dự án pháp luật là bắt buộc; (5) Cơ chế kiểm tra, giám sát đối với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, Chính phủ và các biện pháp xử lý, kỷ luật về Đảng đối với việc vi phạm Quy định của Bộ Chính trị về KSQL, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, bảo đảm “quyền hạn đến đâu, trách nhiệm đến đó”.
3.3. Nâng cao hiệu quả kiểm soát quyền lực trong thực thi công vụ
Trong thực thi công vụ, các thiết chế tự kiểm soát ngay bên trong hệ thống các cơ quan thực hiện quyền này như kiểm tra của cấp trên đối với cấp dưới, kiểm tra của thủ trưởng với các tổ chức, cá nhân trực thuộc và nhất là kiểm soát của cơ quan thanh tra đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực thi công vụ giữ vai trò rất quan trọng. Cơ quan thanh tra kiểm soát việc thực hiện quyền lực trong thực thi công vụ thông qua các hoạt động thanh tra theo quy định của pháp luật; thông qua việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và thực hiện chức năng PCTN theo thẩm quyền.
Luật Thanh tra năm 2022 vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV đã có nhiều quy định mới về KSQL, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước và PCTN, trong đó cho phép thành lập thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ thay vì mỗi bộ chỉ có một tổ chức thanh tra như Luật Thanh tra năm 2010; quy định linh hoạt về việc thành lập Thanh tra Sở; bổ sung các nội dung cụ thể và đầy đủ hơn về hoạt động thanh tra, thẩm định dự thảo Kết luận thanh tra…
Trong thời gian tới, để tăng cường KSQL trong thực thi công vụ, cần tổ chức quán triệt và triển khai thực hiện tốt Luật Thanh tra năm 2022; công tác thanh tra cần tiếp tục tăng cường về nhiều mặt, cụ thể là:
(1) Cơ quan thanh tra phải tăng cường kiểm soát việc thực thi quyền lực của người đứng đầu thông qua việc tập trung vào hoạt động thanh tra trách nhiệm, đặc biệt là trách nhiệm người đứng đầu. Qua thanh tra phải kết luận, làm rõ và kiến nghị xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước các cấp đối với các sai phạm, yếu kém xảy ra, bao gồm cả việc để hành vi tham nhũng, tiêu cực xảy ra, nhất là việc lợi dụng, lạm dụng quyền lực để trục lợi trong thực thi công vụ.
(2) Cơ quan thanh tra cần chủ động thực hiện thanh tra đột xuất khi phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật, nhất là khi có các căn cứ về hành vi vi phạm trong quá trình tiến hành thanh tra và sai lệch trong nội dung kết luận thanh tra.
(3) Tập trung thanh tra ở những nơi có vấn đề phức tạp, dư luận quan tâm, lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực; đồng thời, công tác thanh tra cần ngăn chặn có hiệu quả tình trạng “tham nhũng vặt”, gợi ý, nhũng nhiễu, vòi vĩnh, “lót tay”, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp trong giải quyết công việc.
(4) Thực hiện có hiệu quả vai trò là cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập theo Luật PCTN năm 2018 thông qua kiểm soát việc kê khai, công khai, giải trình và xác minh tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; qua đó, phát hiện và xử lý nghiêm đối với những trường hợp kê khai không trung thực, không giải trình được nguồn gốc tài sản tăng thêm.
3.4. Quyết liệt hơn về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ
Thời gian qua, Đảng ta đã chú trọng hoàn thiện các quy trình, thủ tục, thẩm quyền, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong công tác cán bộ. Tuy nhiên, “việc bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử có nơi chưa bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình. Nhiều nơi còn có tình trạng nể nang, chưa chỉ rõ những cán bộ có biểu hiện chạy chức, chạy quyền, cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực”(19). Việc chuyển đổi vị trí công tác, kiểm soát tài sản, thu nhập, nộp lại quà tặng còn nhiều hạn chế, vướng mắc(20). Công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được chú trọng; thanh tra, kiểm tra, giám sát về cán bộ và công tác cán bộ còn hạn chế(21).
Ngày 23/9/2019, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 205-QĐ/TW về việc KSQL trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền, thể hiện quyết tâm xây dựng một cơ chế KSQL thật hiệu quả trong công tác cán bộ. Lần đầu tiên các hành vi chạy chức, chạy quyền gắn liền với công tác cán bộ được Đảng chỉ rõ, và gắn trách nhiệm với các chế tài xử lý cụ thể đối với những sai phạm trong công tác cán bộ. Quy định này được ban hành với kỳ vọng rất lớn, nhằm khắc phục sự tha hóa, tham nhũng quyền lực, tiêu cực trong công tác cán bộ trong thời gian qua. Để thực hiện quyết liệt hơn việc KSQL trong công tác cán bộ trong thời gian tới, góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng, PCTN, TC, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ngày càng phức tạp, cần tập trung vào một số giải pháp sau đây:
Một là, thường xuyên quán triệt, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan tổ chức, kiểm tra, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị về thực thi quyền lực và KSQL trong công tác cán bộ. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, coi đó là nhiệm vụ thường xuyên của các cấp ủy đảng.
Hai là, các cấp ủy, tổ chức đảng phải thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát về công tác cán bộ; tăng cường kiểm tra, giám sát trách nhiệm người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền quyết định và người đứng đầu cơ quan tham mưu về công tác cán bộ.
Ba là, ủy ban kiểm tra các cấp phải chủ động nắm tình hình, phát hiện và tiến hành kiểm tra tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm, kể cả cấp ủy viên cùng cấp, người đứng đầu trong thực hiện quy chế làm việc của cấp ủy, việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ; giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo liên quan đến công tác cán bộ; xem xét xử lý kỷ luật hoặc đề nghị xử lý kỷ luật nghiêm minh tổ chức đảng, đảng viên vi phạm trong công tác cán bộ.
Bốn là, tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ, nhất là thực hiện nghiêm việc công khai, minh bạch về tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục và hồ sơ nhân sự trong bổ nhiệm, đề bạt cán bộ, tuyển dụng, quy hoạch, đào tạo, luân chuyển cán bộ. Thực hiện nghiêm nguyên tắc dân chủ trong tất cả các khâu, các bước của công tác cán bộ, phải cung cấp đầy đủ thông tin và biết lắng nghe ý kiến của cấp ủy cấp dưới, của các cấp, các ngành liên quan, của quần chúng trong cơ quan, đơn vị và của cấp ủy, chính quyền địa phương nơi cán bộ sinh sống. Quy định rõ tiêu chuẩn chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý các cơ quan trong hệ thống chính trị bảo đảm tính định lượng cụ thể, tạo sự rõ ràng, khách quan, qua đó có cơ sở giám sát, kiểm tra đầy đủ, chính xác.
Năm là, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên làm công tác cán bộ phải liêm chính, trung thực, vững vàng, có trách nhiệm và tâm huyết, có kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng chuyên sâu, nắm vững chủ trương, đường lối, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong công tác cán bộ; không nao núng và bị cám dỗ trước lợi ích hoặc các “nhóm lợi ích” muốn chi phối trong công tác cán bộ.
Sáu là, xử lý nghiêm minh, kịp thời, không có “vùng cấm” đối với các sai phạm trong công tác cán bộ, nhất là việc lợi dụng quyền lực để thực hiện những hành vi sai trái trong công tác cán bộ. Nếu lạm quyền, lợi dụng quyền lực để tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ đều phải được kiểm tra, thanh tra, điều tra, xem xét, kết luận và xử lý nghiêm minh theo kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kể cả khi đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác. “Cùng với xử lý nghiêm sai phạm phải kịp thời thay thế những cán bộ bị kỷ luật, năng lực hạn chế, uy tín thấp theo phương châm: “Có vào, có ra, có lên, có xuống”(22).
3.5. Kiểm soát quyền lực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án
Các cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án được trao nhiều quyền lực, quá trình thực thi quyền lực có tính độc lập cao, nếu không kiểm soát chặt chẽ việc thực thi quyền lực thì nguy cơ lạm quyền, lợi dụng quyền lực để tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực này là rất lớn. Thời gian qua, vẫn còn xảy ra tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, thi hành án, gây bức xúc trong xã hội, ảnh hưởng đến niềm tin của cán bộ, đảng viên, nhân dân đối với hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật.
Trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã xem xét, xử lý kỷ luật 50 cán bộ, đảng viên trong các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, trong đó có nhiều sỹ quan cao cấp(23); Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã khởi tố, điều tra 162/186 bị can về tội tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp, trong đó có nhiều vụ án nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm(24).
Trên thực tế, nhiều quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về KSQL để PCTN, TC đã được ban hành và triển khai thực hiện; tuy nhiên, việc KSQL để PCTN, TC trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án vẫn còn có những hạn chế; vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo để KSQL trong lĩnh vực này còn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra. Do vậy, để nâng cao hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức đảng đối với hoạt động tố tụng, thi hành án, bảo đảm quyền lực trong hoạt động này được thực thi đúng mục đích, đúng quy định và hiệu quả, góp phần phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời, nghiêm minh, đồng bộ các hành vi lợi dụng, lạm dụng quyền lực để tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, Bộ Chính trị cần sớm ban hành Quy định về KSQL để PCTN, TC trong lĩnh vực này.
Theo đó, Quy định cần hướng đến áp dụng đối với cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, tổ chức và cán bộ, đảng viên có liên quan đến hoạt động tố tụng, thi hành án. Nội dung KSQL cần tập trung vào 3 vấn đề chính: (1) Việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về hoạt động tố tụng, thi hành án; (2) Kiểm soát việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, tổ chức, tập thể lãnh đạo cơ quan có thẩm quyền tiến hành các hoạt động tố tụng, thi hành án và (3) Kiểm soát việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, tổ chức và cán bộ, đảng viên là người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng, thi hành án.
Quy định của Bộ Chính trị cũng cần chỉ rõ các hành vi lợi dụng, lạm dụng quyền lực để tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án để làm cơ sở phòng ngừa, xử lý đối với các hành vi này. Những hành vi điển hình có thể nhận thấy là: Chỉ đạo, ban hành các văn bản trái đường lối, chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; vi phạm nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, Nhà nước, quy chế làm việc của cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị trong hoạt động tố tụng, thi hành án; buông lỏng lãnh đạo, quản lý, thiếu trách nhiệm, lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn để bao che, tiếp tay cho hành vi tham nhũng, tiêu cực của cấp dưới hoặc chỉ đạo, ép buộc cấp dưới thực hiện không đúng quy định, quy trình dẫn đến sai lệch kết quả xác minh, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, kết quả điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; can thiệp, cản trở, tác động trái pháp luật vào quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, thi hành án, xét đặc xá hoặc lợi dụng ảnh hưởng của mình để tác động, mua chuộc, ép buộc người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng, thi hành án làm trái quy định…
Ngoài ra, để tăng cường KSQL, PCTN, TC trong hoạt động tố tụng, thi hành án, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp như:
- Quốc hội cần thể chế hóa kịp thời đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về KSQL, PCTN, TC trong hoạt động tố tụng, thi hành án; rà soát, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ các văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền về tố tụng, thi hành án cho phù hợp với những quy định mới của Hiến pháp, pháp luật hoặc không còn phù hợp với tình hình thực tiễn; tổ chức giám sát có hiệu quả theo thẩm quyền đối với hoạt động tố tụng, thi hành án và giám sát chặt chẽ việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri về hoạt động tố tụng, thi hành án.
- Chính phủ cần tăng cường thanh tra, kiểm tra các nội dung thuộc trách nhiệm quản lý của nhà nước của Chính phủ trong hoạt động tố tụng, thi hành án và xử lý, kiến nghị xử lý các tập thể, cá nhân vi phạm.
- Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao cần thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của người đứng đầu, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng, thi hành án; kịp thời kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm và xử lý nghiêm đối với các vi phạm, nhất là các hành vi, quyết định không có căn cứ, trái pháp luật trong hoạt động tố tụng, thi hành án.
- Ban Nội chính Trung ương chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thường xuyên kiểm tra, giám sát cấp ủy, tổ chức đảng trong hoạt động tố tụng, thi hành án để PCTN, TC; kịp thời báo cáo, tham mưu Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, TC chỉ đạo xử lý nghiêm minh các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực, bảo đảm thượng tôn pháp luật theo quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
3.6. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực và Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở các địa phương trong kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực
Thời gian qua, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, TC đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ, xử lý nghiêm minh các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm; chọn một số khâu yếu, việc khó, có nhiều vướng mắc trong phát hiện, xử lý tham nhũng để tập trung chỉ đạo; tăng cường kiểm tra, đôn đốc những lĩnh vực, địa bàn có nguy cơ tham nhũng, tiêu cực cao để chấn chỉnh kịp thời; quan tâm chỉ đạo cả PCTN và phòng, chống tiêu cực và quyết tâm chỉ đạo xử lý triệt để nguyên nhân, điều kiện phát sinh tham nhũng. Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về PCTN, TC mặc dù mới được thành lập ở 63 tỉnh, thành ủy trong cả nước song đã đi vào hoạt động và đã tích cực, chủ động đưa gần 400 vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực vào theo dõi, chỉ đạo để tập trung chỉ đạo xử lý. Nhiều địa phương đã khởi tố cả Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Giám đốc Sở như Lào Cai, Phú Yên, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Quảng Ninh… Điều này cho thấy tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” đã giảm dần; “trên làm nghiêm dưới cũng phải làm nghiêm, không làm cũng không được”(25).
Trong thời gian tới, để nâng cao hiệu quả KSQL để PCTN, TC, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, TC cần: (1) Lãnh đạo, chỉ đạo tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế, pháp luật, quy định về KSQL để PCTN, TC; đồng thời, tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định về KSQL để không thể tham nhũng, tiêu cực; (2) Lãnh đạo tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán; đẩy mạnh điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; phát hiện sớm, xử lý nghiêm minh các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực, nhất là xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng, lạm dụng quyền lực để tham nhũng, tiêu cực.
Tại địa phương, Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về PCTN, TC cần tiếp tục tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm như sau:
(1) Chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng làm rõ nguyên nhân, điều kiện phát sinh tham nhũng, tiêu cực, lợi dụng, lạm dụng quyền lực để trục lợi; những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật để yêu cầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị và người có thẩm quyền thực hiện các biện pháp ngăn ngừa, khắc phục sai phạm, đồng thời, kiến nghị sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, chính sách, pháp luật nói chung và quy định nói riêng có liên quan đến KSQL để PCTN, TC.
(2) Chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng lãnh đạo, chỉ đạo xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc tại địa phương.
(3) Chỉ đạo, kiểm tra, giám sát các cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên có thẩm quyền trong xử lý khiếu nại, tố cáo về hành vi tham nhũng, tiêu cực và xử lý thông tin, tố giác, tin báo về tội phạm tham nhũng, tiêu cực.
(4) Chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra, giám sát các cấp ủy, tổ chức đảng và các cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, thanh tra, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ việc, vụ án tham nhũng, tiêu cực phức tạp, dư luận xã hội quan tâm xảy ra ở địa phương.
(5) Lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng và các cơ quan chức năng xử lý kiên quyết, kịp thời những hành vi tham nhũng trong các cơ quan, đơn vị PCTN và những người bao che hành vi tham nhũng, ngăn cản việc chống tham nhũng theo tinh thần Chỉ thị số 50-CT/TW, ngày 07/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng là “tích cực, khẩn trương; làm rõ đến đâu xử lý đến đó; không phân biệt người có hành vi tham nhũng là ai…”; đồng thời, kiên quyết xử lý trách nhiệm người đứng đầu tham nhũng, tiêu cực hoặc để cán bộ, đảng viên trong cơ quan, đơn vị mình quản lý, phụ trách lợi dụng, lạm dụng quyền lực để tham nhũng, tiêu cực.
Theo Noichinh.vn
Các tin đã đăng
|
Thông báo
          SỐ LƯỢT TRUY CẬP Tổng lượt:Trong ngày: WEBSITE SỞ NGÀNH |
Bản in
Gởi bài viết
