Toàn cảnh Hội nghị giao ban toàn quốc 6 tháng về công tác BCĐ phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, điểm cầu Quảng Bình

Thứ nhất, vai trò của người dân trong việc hiến kế, giám sát, thực thi pháp luật về phòng chống tham nhũng, tiêu cực

Đại hội XIII đã khẳng định chủ trương“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”[1], nhấn mạnh tới vai trò làm chủ của nhân dân ở mọi khâu công việc của Đảng và Nhà nước. Nhằm quán triệt quan điểm “lấy dân làm gốc”, mục tiêu của việc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cũng là nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân, đấu tranh xóa bỏ những nguy cơ xấu làm ảnh hưởng tới quyền lợi của nhân dân. Điều này cũng phù họp với nguyện vọng chính đáng của đông đảo quần chúng, thể hiện sự lắng nghe, cầu thị, gắn bó mật thiết với nhân dân của Đảng ta.

Thời gian qua, công tác xây dựng thể chế và hoàn thiện pháp luật về phòng chống tham nhũng đã được thực hiện khá tốt, một loạt các văn bản liên quan đến phòng ngừa và đấu tranh PCTN cũng đã được sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới. Điều 28 Hiến pháp năm 2013 quy định “Công dân có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nhà nước. Nhà nước tạo điều kiện để công dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội; công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân”.[2] 

Hệ thống pháp luật về PCTN tương đối hoàn thiện và đầy đủ, đã có những sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhằm đáp ứng nhu cầu của cuộc đấu tranh PCTN, tạo hành lang pháp lý cho các cơ quan thực hiện tốt trách nhiệm của mình. Đặc biệt là có nhiều quy định mở rộng để người dân vừa nâng cao nhận thức, vừa tham gia cùng với cả hệ thống chính trị trong cuộc đấu tranh PCTN. Thông qua việc thực hiện các quyền dân chủ, người dân có quyền được công khai giám sát thực hiện việc quyết toán ngân sách hàng năm, việc quản lý và sử dụng các khoản đầu tư, các dự án, chế độ, chính sách, việc điều tra, xử lý các hành vi vi phạm trong lĩnh vực đã bảo đảm theo quy định của pháp luật hay chưa. Luật Tố cáo năm 2018 quy định: “Nhân dân bao gồm người dân, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thông qua việc thực hiện quyền tố cáo của công dân được quy định trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật của Nhà nước”[2]. Sự giám sát chặt chẽ của người dân trong thực thi các quy định của pháp luật về PCTN có vai trò nhất định trong việc tạo ra áp lực để các cơ quan chức năng phải tăng cường trách nhiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nhằm thực thi pháp luật về PCTN như thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử các hành vi tham nhũng. Đồng thời, việc giám sát này cũng là một cơ chế để ngăn ngừa các hành vi tham nhũng một cách hữu hiệu. 

Trong tác phẩm “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Ðảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh”, Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ và nhấn mạnh phương pháp, cách thức phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Phải biết dựa vào dân, lắng nghe dân, cái gì mà quần chúng nhân dân hoan nghênh, ủng hộ thì chúng ta phải quyết tâm làm và làm cho bằng được; ngược lại, cái gì nhân dân không đồng tình, thậm chí căm ghét, phản đối thì chúng ta phải cương quyết ngăn ngừa, uốn nắn và xử lý nghiêm các sai phạm. Như vậy nếu không dựa vào quần chúng nhân dân thì cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực khó thành công.

Thứ hai, vai trò của người dân trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng chống tham nhũng

Điều 30 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”[2], bằng việc thực hiện quyền tố cáo theo quy định của pháp luật, Nhân dân góp một phần không nhỏ vào cuộc đấu tranh phòng, chống các hành vi tham nhũng của cán bộ, công chức, viên chức có chức vụ, quyền hạn, làm việc trong các cơ quan nhà nước và các tổ chức công quyền.

Thông qua hoạt động giám sát, người dân có quyền kiến nghị với cơ quan chức năng những vấn đề có liên quan đến hoàn thiện pháp luật về PCTN và giám sát việc thực hiện pháp luật về PCTN của các cơ quan có thẩm quyền. Đồng thời, thông qua các cơ quan dân biểu, người dân tham gia việc góp ý hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật nói chung, văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực PCTN nói riêng. Bởi quần chúng nhân dân là người chủ của xã hội, tham gia ngày càng tích cực vào công tác kiểm tra, giám sát, xây dựng các quy chế, quy định của đơn vị, địa phương góp phần quan trọng trong việc phát hiện ra các vụ việc tham nhũng, tiêu cực, ổn định tình hình cơ sở.

Nhân dân cũng tích cực tham gia đóng góp ý kiến với Đảng, Nhà nước về những vấn đề phát triển kinh tế - xã hội cũng như vấn đề có liên quan đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thông qua các cơ quan dân cử, về chủ trương, chính sách, pháp luật; về phương hướng nhiệm vụ, mục tiêu, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương; góp ý kiến về hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp, về lựa chọn ứng cử viên Hội đồng nhân dân, về nhân sự đại hội Đảng, đoàn thể ở cơ sở. Có thể nói, đây thực sự là những hoạt động chính trị nhằm mở rộng quyền làm chủ cho nhân dân vì vậy đã thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia.

Đồng thời, nhân dân cũng tham gia ngày càng có hiệu quả vào quá trình giám sát hoạt động của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân các cấp, của đại biểu Hội đồng nhân dân, cán bộ, đảng viên; giám sát kiểm tra việc thu chi các quỹ, quản lý và sử dụng đất đai, xây dựng và nghiệm thu, quyết toán công trình từ nguồn vốn do nhân dân đóng góp. Ngoài việc đóng góp ý kiến trực tiếp với cán bộ, đảng viên ở các cấp, ngành, người dân còn gửi đơn thư đến các cơ quan chức năng, cơ quan thông tin báo chí ở trung ương và địa phương góp ý, phát hiện những sai phạm về kinh tế, tham nhũng, tiêu cực. Do đó, Đảng và Nhà nước ta đã chỉ đạo các cấp, các ngành và các đoàn thể quần chúng quan tâm chấn chỉnh, kiện toàn, củng cố không ngừng nâng cao hiệu quả công tác tiếp dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân.

Đặc biệt hầu hết các cơ quan, đơn vị, địa phương đều đã bố trí cán bộ, phương tiện, trụ sở tiếp công dân thường xuyên, cũng như rà soát, bổ sung hoặc xây dựng các quy chế, quy định nhằm khắc phục tình trạng gây phiền hà, sách nhiễu; phân công lãnh đạo phụ trách; lắp đặt hòm thư góp ý để thu thập ý kiến của nhân dân. 

Để phát huy trí tuệ của toàn dân, bảo đảm tính khả thi và hiệu lực thực tế của luật sau khi ban hành thì việc tổ chức lấy ý kiến của nhân dân, các ngành, các cấp đóng góp xây dựng các dự thảo luật là rất cần thiết và có ý nghĩa thiết thực. Việc thông qua Luật Phòng chống tham nhũng và Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí có vị trí quan trọng trong hệ thống pháp luật của nhà nước ta. Bởi 2 đạo luật này có liên quan và ảnh hưởng trực tiếp đến toàn xã hội và mỗi người dân.

Bài 2. Quảng Bình phát huy sức mạnh của Nhân dân trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực

Trương Thị Hoài. Trường Chính trị Quảng Bình

----------------------------------

1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, t1, tr. 173.

2. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Hien-phap-nam-2013-215627.aspx

3. Quốc hội (2018), Luật phòng chống tham nhũng, Thư viện pháp luật: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Luat-Phong-chong-tham-nhung-322049.aspx.